امروزه تکنولوژی‌های جدید، سیستم‌های شناسایی را در جهت سامانه‌های خودکار و مستقل از دخالت نیروی انسانی سوق داده‌اند. در این میان RFID یکی از جدید‌ترین روش‌های شناسایی مذکور می‌‌باشد. RFID شناسایی خودکار از طریق امواج رادیویی است و بیشتر از آنچه خودمان انتظارش را داریم، می‌تواند تأثیر بسیار زیادی در زندگی روزمره و صنایع مختلف داشته باشد.

تاریخچه این فناوری به اواخر سال‌های جنگ جهانی دوم بر می‌گردد که از RFID برای تشخیص بمب‌افکن‌های خودی از دشمن استفاده می‌شد. بعد از پایان جنگ جهانی دوم تقریباً برای ?? سال این تکنولوژی به کلی فراموش شد، تا اینکه در دهه گذشته دوباره رواج پیدا کرده و امروزه در شرکت‌ها و صنایع گوناگون در جهت مکانیزه کردن و کاهش خطا از RFID استفاده می‌شود.

این مقاله پس از معرفی مختصر این تکنولوژی، به بررسی حوزه‌های کاربرد آن در صنعت خودروسازی، توزیع بنزین، تشخیص وسایل نقلیه و سیستم حمل و نقل شهری می‌پردازد.

RFID چیست؟
RFID که مخفف سه واژه Radio Frequency Identification است، امکان شناسایی خودکار اشیاء، انسان‌‌ها و حیوانات را از طریق امواج رادیویی فراهم می‌نماید. این سیستم از دو بخش اصلی برچسب (Tag) و قرائت کننده (Reader) تشکیل شده است.

برچسب‌‌ها شامل یک میکرو چیپ متصل به آنتن هستند که قابلیت اتصال به اشیاء را دارند و با توجه به نیاز و کاربرد، در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف طراحی شده‌اند، در واقع تگ‌‌ها در این سیستم وسیله ردیابی و شناسایی هستند. قرائت کننده حضور تگ‌‌ها را در محیط تشخیص داده و توانایی بازیابی اطلاعات و ارسال آن‌ها را به سیستم مرکزی دارد.

صنعت خودروسازی
رقابت شدید جهانی در میان صنایع خودرو سازی برای تکنولوژی‌های جدید این امکان را فراهم می‌نماید که جایگاه ویژه‌ای در صنعت خودروسازی پیدا کنند. آنچه که در این صنعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اسمبل کردن اجزاء مختلف اتومبیل در کنار یکدیگر می‌باشد. امروزه در کارخانه‌‌ها، بدنه اصلی خودرو بر روی یک تسمه انتقال دهنده که از چندین ایستگاه کاری تشکیل شده، حرکت می‌‌کند.

بر روی بدنه هر ماشین یک بارکد نصب شده، هنگامی که بدنه به هر یک از ایستگاه‌‌ها می‌رسد، تسمه متوقف می‌‌شود و بارکدخوان تعبیه شده در هر ایستگاه کاری با خواندن بارکد، اجزاء متناسب با آن بدنه را تشخیص داده و کارگران اجزاء را در محل مناسب قرار می‌دهند. به محض اتمام این عمل، دوباره حرکت تسمه آغاز و همین روند سپری می‌ شود تا تمامی اجزاء در اتومبیل قرار بگیرند.

از جمله مشکلات رایج در این سیستم
- امکان چک کردن اجزاء به صورت همزمان در این روش وجود ندارد و کارکنان تنها می‌توانند در هر لحظه یک جزء را از طریق بارکدخوان اسکن کنند تا مطمئن شوند که با سایر قسمت‌‌ها هماهنگی لازم را دارد.
- خواندن بارکدهای کثیف، مخدوش شده و از بین رفته مقدور نیست.
- خواندن اشتباه یا نخواندن بارکد در بعضی از ایستگاه های کاری سبب جمع‌آوری اطلاعات نادرست و مختل شدن کار‌ها خواهد شد.

RFID در صنعت خودروسازی
امروزه به دلیل گسترش تقاضا، بیشتر قطعات صنعت خودروسازی در قالب بسته‌ها و محموله ها تهیه و در ‌نهایت مونتاژ می‌شوند. تحقیقات انجام شده، نشان می‌دهد که علت بسیاری از مشکلات اعم از گم شدن و انتقال نادرست محموله‌ها، نبود نظارت کافی و عدم مسیریابی و ردیابی اصولی آنهاست. یکی از کارایی های RFID در صنعت خودروسازی، ردیابی قطعات و بسته‌ها می‌باشد.

با کمک این فناوری مدیریت موجودی انبار، جلوگیری از سرقت، تأیید اصل و تقلبی نبودن قطعات، خط تولید خودرو و خدمات پس از فروش آسان‌تر خواهد شد. دستیابی به این امر با اتصال برچسب به خود قطعه یا اتصال برچسب بر روی بسته‌بندی قطعات امکان‌پذیر خواهد بود. در واقع در روش دوم هر تگ می‌تواند برای شناسایی بیش از یک قطعه به کار رود و در نتیجه سبب کاهش هزینه‌ها گردد.

در صنعت خودروسازی انبار‌ها از وسعت قابل توجهی برخوردارند و توانایی نگهداری چندین هزار قطعه مختلف را در خود دارند. بنابراین مدیریت دقیق موجودی‌ها نیازمند برنامه‌ریزی و نظارت صحیح است تا اطلاعات قطعات موجود در انبار، ورود و خروج آنها بررسی شود. در حال حاضر در اکثر انبارها از بارکد استفاده می‌شود و کنترل همه قطعات به تعداد زیادی بارکدخوان احتیاج دارد.

در این راستا تکنولوژی RFID که از سرعت و قابلیت بالاتری نیز برخوردار است، این امکان را فراهم می‌نماید که میزان موجودی قطعات در هر موقعیت مکانی بدون دخالت نیروی انسانی انجام پذیرد.
یکی دیگر از مشکلاتی که در صنعت خودروسازی وجود دارد، تولید و عرضه قطعات تقلبی در بازار است.

RFID این مشکل را با تگ گذاری قطعات اصلی و ذخیره‌کردن شماره سریال منحصربه‌فرد در آنها حل می‌کند و با نصب قرائت‌گرهای RFID در مکان‌های فروش، قطعات تقلبی قابل شناسایی خواهند بود. علاوه بر این تگ‌هایRFID قابلیت ردیابی قطعات را دارند و می‌توانند از سرقت آنها جلوگیری کنند.
همچنین از این تکنولوژی می‌توان در جهت بهبود فرآیند مونتاژ نیز استفاده نمود و با نصب تگ روی تمام قطعات هر خودرو، چرخه تأمین کاملاً خودکار می‌شود.

به کارگیری RFID در این صنعت سبب افزایش دقت و اجتناب از بروز خطا در قرار گرفتن اجزاء خودرو، حرکت سریع‌تر خط تولید با خودکارسازی مراحل مونتاژ و کنترل کیفیت بهتر در هر ایستگاه‌کاری خواهد شد.

به علاوه RFID می‌تواند نقش مهمی در قسمت خدمات پس از فروش نیز داشته باشد و با آگاهی از تاریخچه قطعات به کار رفته در خودرو، مسئولین بتوانند سرویس‌های بهتری را برای مشتریان خود فراهم نمایند.

توزیع بنزین
RFID در سیستم‌های سوخت‌رسانی نیز کاربردهای بسیاری دارد. در حال حاضر تانکرهای مخصوص حمل مواد سوختی برای سوخت‌گیری به پالایشگاه می‌روند و براساس تعیین هویتی که توسط کارکنان مربوطه انجام می‌شود، رانندگان قادر به پرکردن تانکرهای نفتکش هستند.

مشکلات رایج در این روش
- صرف زمان و نیروی زیاد برای توزیع بنزین
- امکان تخلف و سوءاستفاده افراد بر مبنای روابط شخصی
- عدم مدیریت و کنترل مسیر رفت و آمد تانکرها به جایگاه‌های سوخت‌گیری

نقش RFID در توزیع بنزین
مجهزشدن پالایشگاه‌ها با فناوری RFID امکان سوخت‌گیری سریع‌‌تر و راحت‌تری را فراهم می‌نماید. زمانی که یک تانکر به ایستگاه سوخت‌گیری نزدیک می‌شود، با استفاده از برچسب‌های RFID تعبیه‌شده بر روی تانکر، قرائت‌کننده‌های RFID مجوز دسترسی را بررسی می‌کنند و در صورتیکه بعنوان یک تانکر مجاز تشخیص داده شود، راننده قادر به سوخت‌گیری خواهد بود. به محض اینکه تانکر نفتکش از ایستگاه خارج شد، دستگاه پمپاژ بنزین بسته و اطلاعات مربوط به تانکر و توزیع بنزین از جمله شماره پلاک، نوع حمل‌کننده، مقدار بنزین زده شده، تاریخ و زمان سپری‌شده در سوخت‌گیری بلافاصله به سیستم مرکزی شرکت تانکر و پالایشگاه ارسال می‌شود. در نتیجه مسیر تانکر‌ها و سوخت‌گیری مجدد آنها قابل کنترل است، بعلاوه هیچ نفتکشی نمی‌تواند مقدار مازاد بر سهمیه خود سوخت‌گیری کند.

مزایای استفاده از RFID
- ایجاد پالایشگاه هوشمند، عملیات خودکار، سریع و قابل اطمینان از طریق تگ‌های RFID نصب شده بر روی تانکر‌ها
- از بین رفتن روابط شخصی و سوءاستفاده‌های ناشی از آن در توزیع بنزین
- مدیریت بهتر تانکر‌ها و نظارت بر عملکرد آنها و کاهش خطا

از دیگر مسائلی که در این بخش می‌توان به آن اشاره نمود، طرح سهمیه‌بندی بنزین از طریق کارت هوشمند است که باعث بروز مشکلات و تخلفاتی از جمله خرید و فروش و سرقت کارت‌های سوخت، فروش سهمیه‌های بنزین به ویژه ناوگان حمل و نقل عمومی، سوءاستفاده صاحبان کارت‌ها یا مسئولین پمپ بنزین‌ها و ... شده است.

می‌توان گفت منشأ بسیاری از این مشکلات عدم امکان شناسایی اتوماتیک خودرو‌ها می‌باشد. بکارگیری فناوری RFID و مجهزکردن تمام وسایل نقلیه به برچسب، سبب شناسایی خودکار خودرو‌ها در جایگاه‌های بنزین شده و در نتیجه بعضی از مشکلات را برطرف می‌کند.

RFID و تشخیص وسایل نقلیه
امروزه یکی از ملزومات سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ کنترل ورود و خروج وسایل نقلیه به پارکینگ‌ها می‌باشد. در حال حاضر با نصب برچسب یا شماره منحصربه‌فرد روی شیشه جلویی، تردد خودرو‌ها بررسی می‌شود. از دیگر کاربردهای RFID عملیات خودکارسازی فرآیند ورود و خروج در پارکینگ‌ها و تشخیص خودروهای غیر مجاز است.

مشکلات رایج در این روش
- امکان صدمه دیدن و از بین رفتن برچسب بر اثر عوامل محیطی مانند باران و آفتاب
- ایجاد صف‌های طولانی در ساعات پر رفت و آمد
- امکان جعل برچسب‌ها، ورود افراد مجرم و بروز مشکلات امنیتی

در سامانه RFID با اختصاص دادن برچسب مجزا به هر یک از خودرو‌ها و به وسیله آنتن‌های تعبیه شده در فواصل مشخص از گیت‌ها، امکان شناسایی وسایل نقلیه به راحتی و از راه دور مقدور است. به محض نزدیک شدن خودرو و بررسی مجوز ورود، درب به صورت اتوماتیک باز شده و اطلاعات لازم از جمله محل، تاریخ، زمان ورود و خروج، نام راننده و شماره خودرو به طور خودکار ثبت می‌گردد. بدیهی است با بهره‌گیری از این فناوری، می‌توان مدیریتی هوشمند در پارکینگ‌ها و گیت‌ها اعمال نمود.

مزایای بکارگیری RFID
- امکان جعل کردن برچسب‌‌ها در این روش وجود ندارد. به علاوه تگ‌های RFID قابلیت رمزگذاری را داشته و در نتیجه امنیت بیشتری را برقرار می‌کنند.
- مکانیزه کردن امور و ثبت اطلاعات به صورت خودکار
- سرعت بالا‌تر و دسترسی سریع‌تر در ساعات شلوغ روز
- شناسایی همزمان راننده و خودرو و جلوگیری از بروز مشکلات امنیتی در پارکینگ‌های عمومی نیز می‌توان از اتلاف زمانی که برای ثبت اطلاعات ورود و خروج هر خودرو و انجام تبادلات مالی ایجاد می‌شود، جلوگیری نمود. نصب قرائتگر در جلوی درب پارکینگ این امکان را فراهم می‌نماید تا مشخصات ذخیره شده در برچسب هر خودرو، در سیستم مرکزی پارکینگ ذخیره شود. همچنین از تعداد خودروهای موجود در پارکینگ اطلاع کسب کرد و در صورت تکمیل ظرفیت درب به صورت خودکار بسته شود.

نقش RFID در سیستم حمل و نقل شهری
با توجه به رشد روز افزون وسایل نقلیه عمومی و افزایش سریع خودروهای شخصی در کلان شهر‌ها به خصوص تهران، وضعیت ترافیکی بیش از پیش رو به وخامت می‌رود. در نتیجه نیاز به سیستم‌های هوشمند کنترلی و راهبردی ضروریست تا بعضی از معضلات ترافیکی را حل نمود.

RFID این امکان را فراهم می‌نماید تا با صرف هزینه‌ای ناچیز سیستم حمل و نقل را با برچسب‌هایی که شامل اطلاعات هر خودرو است، مجهز کرد و توسط آنتن‌های قرار گرفته شده در سطح شهر بر رفتار آن‌ها نظارت نمود.

همچنین توسعه این تکنولوژی سبب افزایش سرعت خدمت‌دهی و بهبود عملکرد ناوگان حمل و نقل عمومی می‌شود، بدین صورت که با نصب برچسب‌ها بر روی ناوگان اتوبوس‌رانی و نصب مانیتورهای مناسب در ایستگاه های مشخص شده، زمان ورود اتوبوس به ایستگاه و حرکت آنها را مدیریت کرد. از دیگر کاربردهای RFID در این حوزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- کنترل سرعت و کاهش تصادفات
- پرداخت عوارض جاده‌ای به صورت هوشمند
- جلوگیری از سرقت خودرو
- ایجاد سیستم‌های اعلام خطر در خودرو (کاهش باد لاستیک، باز بودن درب اتومبیل در هنگام حرکت و...)

با توجه به مطالب گفته شده، کنار گذاشتن روش‌های قدیمی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در عرصه‌های مختلف صنعتی، تولیدی و خدماتی زمینه‌ساز بهره‌وری بیشتر است.

در این راستا سامانه RFID با استفاده از مزایا و توانایی‌های خود با مکانیزه کردن امور علاوه بر کاهش هزینه‌ها، با افزایش سرعت و دقت سبب عملکرد بهتر و امنیت بیشتر می‌شود.